Trảng Muối Cổ Sa Huỳnh Của Người Sa Huỳnh Gần 2.000 Năm Tuổi

Quảng Ngãi, một vùng đất giàu truyền thống văn hóa và lịch sử, vừa ghi nhận thêm một phát hiện quan trọng liên quan đến kỹ thuật làm muối của người Sa Huỳnh cổ. Vào ngày 10/7, trong quá trình khảo sát các di tích khảo cổ thuộc văn hóa Sa Huỳnh, Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi, Phó Giám đốc Bảo tàng Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi, đã phát hiện một trảng muối rộng 10 hecta, nằm trên triền đá ở làng Gò Cỏ, có niên đại khoảng 2.000 năm. Đây là bằng chứng quan trọng chứng minh rằng cư dân Sa Huỳnh đã sở hữu kỹ thuật làm muối tiên tiến từ hàng nghìn năm trước.

1. Vị trí và ý nghĩa của trảng muối cổ

Trảng muối cổ được tìm thấy giữa biển và núi, nằm gần làng Gò Cỏ, thuộc xã Phổ Thạnh, thị xã Đức Phổ, Quảng Ngãi. Nơi này cách chỗ cư trú của người Sa Huỳnh cổ khoảng 800 m và gần với các khu vực mộ táng khoảng 500 m. Việc phát hiện trảng muối cổ không chỉ cho thấy sự phong phú của đời sống cư dân cổ mà còn bổ sung thêm những hiểu biết mới về nghề làm muối trong văn hóa Sa Huỳnh – một trong những nền văn hóa tiền sử quan trọng của Việt Nam.

Làm muối theo kỹ thuật cổ xưa tại làng muối cổ Sa Huỳnh           Ảnh: TS Đoàn Ngọc Khôi

2. Kỹ thuật làm muối độc đáo của người Sa Huỳnh

Theo Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi, kỹ thuật làm muối của người Sa Huỳnh tại làng Gò Cỏ rất độc đáo và thông minh. Người xưa đã tận dụng các triền đá tự nhiên để làm nơi chứa nước biển khi thủy triều dâng lên. Nước biển sau đó được phơi dưới ánh nắng mặt trời để tăng độ mặn. Sau đó, nước biển mặn này được múc từ các ô chứa và đổ lên bề mặt các hốc lõm trên đá. Quá trình này được lặp đi lặp lại để lớp muối dày thêm, và sau khoảng một tuần, có thể thu hoạch từ 2-3 kg muối từ mỗi ruộng muối.

Truyền thống làm muối này đã được người dân Sa Huỳnh tiếp tục duy trì và phát triển qua nhiều thế hệ, từ thời Champa đến Đại Việt. Đặc biệt, tại xóm Cỏ, vẫn còn một số hộ dân hiện nay thực hành cách làm muối truyền thống trên đá bazan. Muối được sản xuất ra rất trắng, sạch, với tinh thể lấp lánh, có vị mặn vừa phải và hậu ngọt đặc trưng. Đây là một minh chứng rõ ràng cho thấy nghề làm muối đã tồn tại và phát triển mạnh mẽ từ thời kỳ tiền sử.

Trảng muối cổ Sa Huỳnh – Quảng Ngãi       Ảnh: TS Đoàn Ngọc Khôi

3. Bằng chứng quan trọng về kỹ thuật làm muối của người Sa Huỳnh

Trước đây, trong quá trình nghiên cứu về văn hóa Sa Huỳnh, các nhà khảo cổ chủ yếu quan tâm đến kỹ thuật làm gốm và di tích mộ chum, chưa có nhiều bằng chứng liên quan đến nghề làm muối. Tuy nhiên, phát hiện này đã mở ra một cánh cửa mới cho việc nghiên cứu, đồng thời cung cấp bằng chứng về ba phương pháp làm muối của cư dân Sa Huỳnh: phơi nước biển trên đá để tạo muối kết tinh, nấu nước biển trong các nồi gốm để làm muối, và làm muối trên các cánh đồng.

Việc phát hiện hoa muối kết tinh trên đá tại làng Gò Cỏ là một phát hiện quan trọng, cho thấy sự tồn tại lâu đời của nghề làm muối tại khu vực này. Hiện nay, các nhà nghiên cứu đang thu thập mẫu vật để tiến hành phân tích trong phòng thí nghiệm, từ đó xác định chính xác niên đại và phương pháp làm muối. Các mẫu sò thu thập được tại trảng muối, cũng như phân tích thành phần hóa học của muối trên đá, sẽ giúp làm sáng tỏ hơn về kỹ thuật và cấu trúc địa chất của khu vực này.

4. So sánh với các kỹ thuật làm muối trên thế giới

Phát hiện trảng muối cổ tại Quảng Ngãi còn cung cấp thêm những liên hệ thú vị giữa kỹ thuật làm muối của người Sa Huỳnh và các nền văn minh khác trên thế giới. Theo Tiến sĩ Khôi, phương pháp làm muối bằng cách phơi nước biển trên đá của người Sa Huỳnh tương đồng với kỹ thuật làm muối tại đồng muối cổ Dương Phố (Hải Nam, Trung Quốc), có niên đại khoảng năm 800 sau Công nguyên. Điều này cho thấy sự phát triển sớm của kỹ thuật làm muối tại Việt Nam, đồng thời mở ra khả năng giao lưu văn hóa giữa các vùng đất ven biển trong khu vực Đông Nam Á và Trung Quốc cổ đại.

5. Ý nghĩa của phát hiện đối với hồ sơ Di sản thế giới

Phát hiện trảng muối cổ không chỉ có giá trị khoa học mà còn bổ sung thông tin quan trọng cho hồ sơ đề nghị công nhận Di sản thế giới đối với Di tích Khảo cổ văn hóa Sa Huỳnh. Các nhà nghiên cứu hiện đang tiếp tục khai quật và khảo cổ khu vực, nhằm tìm thêm những hiện vật và bằng chứng liên quan đến đời sống, con đường cổ, nơi nghỉ ngơi của người Sa Huỳnh. Đây là những đóng góp to lớn vào việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản của Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Kết luận

Phát hiện trảng muối cổ tại Quảng Ngãi không chỉ chứng minh kỹ thuật làm muối tinh vi của người Sa Huỳnh từ 2.000 năm trước mà còn mở ra nhiều triển vọng mới trong việc nghiên cứu và bảo tồn di sản văn hóa Việt Nam. Những bí ẩn của nền văn minh Sa Huỳnh vẫn đang chờ được giải mã, và mỗi phát hiện mới đều góp phần làm rõ hơn về cuộc sống và kỹ thuật của cư dân cổ tại khu vực này.